Deze tijd van het jaar kan je nog volop rijpe tomaten oogsten.
Maar misschien is het je ook al opgevallen dat niet alle tomaten even gaaf zijn.
Wanneer je goed kijkt, zie je bij sommige vruchten barsten of scheuren in de schil.
Dat is jammer, want hierdoor gaat er veel vruchtvlees verloren.
Scheuren bij tomaten komen vrij vaak voor, zowel in de professionele teelt (waar men 2 tot 6% verlies noteert) als bij hobbytuiniers.
Maar hoe ontstaan die scheuren precies?
Scheuren bij tomaten
Er werden slechts enkele wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd naar dit probleem, en die hebben geen duidelijke resultaten opgeleverd.
Het blijft dus een kwestie van gezond verstand gebruiken om te begrijpen wat er gebeurt.
Er zijn twee types scheuren die vaak voorkomen:
 |
 |
- Cirkelvormige scheuren (of breedtescheuren): deze ontstaan zowel bij groene als bij rijpe vruchten.
- Stervormige scheuren (of lengtescheuren): die treden op bij vruchten die beginnen te kleuren. Kleine inkepingen in de schil rond de kroon kunnen daarbij uitgroeien tot echte lengtescheuren.
Hoe ontstaan barstende tomaten?
Bepaalde weersomstandigheden of teeltomstandigheden zorgen ervoor dat de groei van de plant plots stilvalt of juist versnelt.
En net die schommelingen veroorzaken het scheuren van tomaten.
Hieronder de meest voorkomende oorzaken:
1. Te veel zon
Wanneer de vruchten langdurig aan rechtstreekse zon worden blootgesteld, wordt de schil stug en minder elastisch.
Tijdens de verdere groei kan de huid niet meer voldoende meerekken, waardoor cirkelvormige barsten ontstaan.
2. Plotse overgang van droog naar nat
Na een droge periode kan een overvloed aan regen of water geven plots een groeispurt veroorzaken.
De tomaten nemen veel water op in korte tijd en groeien te snel.
De schil kan die toename niet volgen en barst open.
3. Onregelmatige watergift
Tomaten houden niet van extreme schommelingen in watergift.
Planten die te veel water krijgen in verhouding tot wat ze kunnen verdampen, sturen het overtollige vocht naar de vruchten.
De vruchtwand kan die druk niet meer aan en scheurt open.
Ook bladplukken speelt hierbij een belangrijke rol.
Hoe minder blad de plant heeft, hoe minder verdamping mogelijk is, en dus hoe groter de kans dat het teveel aan water naar de vruchten gaat.
4. Temperatuurdalingen in het najaar
In het najaar dalen de temperaturen en vermindert de verdamping via het blad.
De bodemtemperatuur zakt echter trager dan de lucht, waardoor de wortels nog actief blijven.
Het water dat je geeft, wordt dus wel opgenomen, maar kan niet meer verdampen via het blad.
Het overschot aan vocht komt terecht in de vruchten, die daardoor barsten.
Daarom is het aangeraden om vanaf half augustus te stoppen met water geven, zelfs als het overdag nog erg warm is.
Groenkragen en scheuren bij tomaten
Groenkragen is een verschijnsel dat vaak optreedt in hete zomers, wanneer de temperatuur boven de 28°C stijgt.
Tomaten krijgen dan op de plekken waar de zon het felst op de vrucht schijnt geelgroene, harde zones die niet meer rood kleuren.
Het bladgroen in de vrucht wordt bij zulke hitte niet meer omgezet in kleurpigment.
Wanneer je zo’n tomaat doorsnijdt, zie je binnenin vaak een harde, bleekgroene kern, wat niet alleen de smaak beïnvloedt, maar ook voor flink wat oogstverlies zorgt.
Oorzaken van groenkragen
Behalve door te felle zon, kunnen groenkragen ook ontstaan door:
- een te hoge zoutconcentratie in de grond (bijvoorbeeld door overbemesting),
- of door een ernstige groeiremming van de plant.
Het probleem kan voorkomen bij alle tomatenrassen, maar sommige zijn gevoeliger dan andere.
Rassen die in het onrijpe stadium al een donkergroene zone rond het kroontje vertonen, blijken doorgaans gevoeliger voor groenkragen.
Van groenkragen naar scheuren
Tomaten met groenkragen ontwikkelen vaak later ook scheuren in de vrucht.
De vruchtschil is dan harder geworden, waardoor ze bij verdere groei niet meer goed kan meerekken.
Het gevolg zijn barsten in de schil, die zowel cirkelvormig als stervormig kunnen zijn.
Zo zorgt de hitte niet alleen voor verkleuring, maar ook voor scheurgevoelige vruchten en dus extra verlies.
Bijkomende problemen van scheuren
Scheuren of barsten in tomaten zijn eigenlijk open wonden.
En zoals bij elke wond trekken ze parasieten en schimmels aan die de vrucht verder kunnen aantasten.
Twee veelvoorkomende problemen zijn fruitvliegjes en botrytis-schimmel.
Fruitvliegjes
Fruitvliegjes worden sterk aangetrokken door rijpe, beschadigde of rottende vruchten, zowel groenten als fruit.
Gespleten tomaten vormen voor hen een echte magneet.
Het is belangrijk om deze vliegjes niet mee naar binnen te nemen, bijvoorbeeld via de oogst of afval.
Eenmaal binnen kunnen ze zich razendsnel voortplanten en zo een ware plaag vormen.
Wil je meer lezen over fruitvliegjes en hoe die bestrijden?
Botrytis-schimmel
In de herfst, wanneer de lucht vochtiger wordt, stijgt het risico op botrytis (grauwe schimmel).
Deze parasiet dringt via wonden de plant binnen en tast zowel de vruchten als de stengels aan.
Gebarsten tomaten zijn hier bijzonder gevoelig voor.
Eens de schimmel aanwezig is, neemt hij de vrucht volledig over en verspreidt zich gemakkelijk naar de omliggende tomaten.
Aangetaste vruchten verwijder je best onmiddellijk om verdere besmetting te voorkomen.
Ook groene tomaten die door botrytis zijn aangetast, zullen niet meer kleuren.
Ze laten hangen heeft dus geen zin, beter verwijderen om de rest van de plant gezond te houden.
Hoe scheuren bij tomaten voorkomen?
Helemaal uitsluiten kan je scheuren in tomaten nooit, maar je kan wel heel wat maatregelen nemen om het risico sterk te beperken.
De voornaamste oorzaken zijn grote temperatuurverschillen (koud ↔ warm) en wisselende watergift (te veel ↔ te weinig).
Tomaten houden van regelmaat: een gelijkmatige groei, constante watervoorziening en temperaturen tussen 20°C en 25°C zijn ideaal om de vruchten mooi te laten afrijpen.
Enkele praktische tips om barsten bij tomaten te voorkomen:
1. Beschaduw bij teelt in kas
Teel je tomaten in een serre of kas?
Beschaduw dan de zonkant tijdens hete zomers:
- Gebruik een klimaatdoek aan de zonzijde.
- Of wit de kas met een zonwerende verf. Dit zorgt tegelijk voor schaduw én voldoende lichtfiltering.
2. Bescherm bij buitenteelt
Bij tomaten in openlucht helpt een afdakje enorm.
Zo voorkom je dat regen direct op de planten valt.
Te veel regen veroorzaakt niet alleen scheuren, maar verhoogt ook het risico op tomatenziekte (Phytophthora).
3. Laat voldoende blad aan de plant
Bij extreem warme temperaturen is het belangrijk dat de plant voldoende blad behoudt.
De bladeren zorgen voor verdamping, waardoor de plant haar vocht kwijt kan via het blad in plaats van via de vruchten.
Pluk dus géén blad als de plant al weinig blad heeft of als het erg warm is.
Zonder blad hangen de vruchten in de volle zon, wat leidt tot hitte- en barstproblemen.
4. Geef regelmatig water
Zorg voor een regelmatige watergift: liever wat minder maar consequent.
Bij voorkeur geef je water ’s morgens, al kan ’s avonds ook.
Bij teelt in kas:
- Laat de kas de hele zomer openstaan, ook ’s nachts. Zo blijft de luchtvochtigheid stabiel en voorkom je schommelingen die scheuren veroorzaken.
Wil je meer lezen over water geven?
5. Stop tijdig met water geven
Vanaf half augustus verdampt de plant minder water door kortere dagen en koelere nachten.
Blijf je toch veel gieten, dan hoopt het water zich op in de vruchten en gaan ze barsten.
Daarom: stop met water geven vanaf half augustus, zelfs als het nog warm is.
6. Vermijd chemische meststoffen
Chemische meststoffen verhogen de zoutconcentratie in de bodem.
Een te hoog zoutgehalte verstoort de wateropname van de plant en vergroot het risico op scheuren en groeistress.
Gebruik liever organische meststoffen of wormenaarde voor een evenwichtige voeding.
7. Mulch met gras
Mulch de tomatenrijen met een laagje gemaaid gras.
Dat helpt om:
- temperatuurschommelingen in de bodem te beperken,
- onkruidgroei te verminderen,
- en het bodemleven te activeren.
Een gezonde, stabiele bodem betekent minder stress voor de plant, en dus minder kans op gebarsten tomaten.
Ook interessant om te lezen:
