Libellen zien er eng en gevaarlijk uit maar zijn dit helemaal niet. Ze hebben geen angel en kunnen niet door onze huid steken. Libellen en juffers zijn prachtig om naar te kijken en tegelijkertijd ecologisch belangrijk. Ze spelen in cruciale rol in het beheersen van grote populaties insecten wat bijdraagt aan een natuurlijke balans.
Sommige mensen willen liever geen poel in hun tuin want stilstaand water geeft veel muggen. Maar het zijn vooral de muggen en muggenlarven die gegeten worden door de libellen en juffers dus wat houdt ons nog tegen?
In Nederland en België zijn er 72 libellensoorten te bewonderen. Hierin zit een grote variatie: je hebt kleine libellen van 2 cm en grote soorten van 8 tot 10 cm. En alle maten daartussen!
Het verschil tussen een juffer en een libel
De orde van de libellen (Odonata) kent twee onderorden: de juffers en de échte libellen. De juffers behoren dus tot de grote groep van libellen. Daarom spreken we van juffers en échte libellen als we de twee van elkaar willen differentiëren. Hierbij een paar opvallende verschillen waardoor je de twee soorten gemakkelijk van elkaar kan onderscheiden:
- Libellen hebben brede vleugels waarbij de achtervleugel breder is dan de voorvleugel. Juffers hebben slanke vleugels die gelijk van vorm en grootte zijn.
- Juffers houden in rusttoestand hun vleugels langs of boven hun lichaam terwijl libellen in rust hun vleugels gespreid of schuin naar beneden houden.
- Het meest herkenbaar zijn de ogen: libellen hebben zo’n grote ogen dat ze bijna het hele hoofd beslaan terwijl juffers kleinere ogen hebben met een duidelijke ruimte tussen de twee ogen.
- Juffers hebben een lichaam dat lijkt op een naald terwijl libellen breder gebouwd zijn.
- Juffers bewegen zich langzamer en sierlijker door de lucht dan libellen die meer direct en krachtig vliegen.
 |
 |
Wat eten libellen en juffers?
Libellen en juffers zijn echte rovers en voeden zich met andere kleine insecten. De volwassen insecten vangen hun prooi in de lucht en verorberen die tijdens het vliegen of zittend in de planten. Muggen en muggenlarven maar ook vliegen, kleine mottensoorten en zelfs bladluizen en kleine kevertjes vallen ten prooi.
De larven eten waterinsecten maar worden zelf ook gegeten. Vissen, kikkers, hagedissen, vogels en kevers zijn hun grootste vijanden. Daarom zijn ze vooral ’s nachts actief. Ze wachten stil af tot er een prooi langskomt. Zo vallen ze het minste op in het water. Naargelang ze groeien eten ze behalve waterinsecten ook kleine visjes, kikkervisjes en waterslakjes.
Waar komen libellen van nature voor?
Gelukkig zijn er nog verschillende natte natuurgebieden die libellen herbergen. Sommige biotopen trekken specifieke libellen aan terwijl je op andere plaatsen meer algemene soorten vindt.
In de omgeving van beken en rivieren komen weinig libellen voor maar die er voorkomen zijn echte specialisten van stromend water. Vooral schone beken met weinig meststofresidu zijn waardevol. Eitjes worden afgelegd in uitgeholde oevers, op waterplanten of zandbanken.
Hoogveen en vennen trekken zowel gespecialiseerde soorten als algemene soorten aan. Hetzelfde geldt voor laagveenmoerassen die ontstaan zijn door de turfwinning. De wateren groeiden langzaam weer dicht en zijn nu erg waardevol voor libellen.
In poelen, sloten en stilstaand water komen voornamelijk algemene soorten voor net zoals in tuinen.
Een grote variatie aan libellensoorten bewijst een rijkdom aan biodiversiteit. De aanwezigheid van libellensoorten is dus een graadmeter voor de kwaliteit van het natuurgebied.
Hoe lok je libellen en juffers naar je tuin?
Veel voorkomende libellen in tuinvijvers zijn lantaarntje, azuurwaterjuffer, vuurjuffer, kleine roodoogjuffer, platbuik, blauwe glazenmaker en bruinrode heidelibel, steenrode en bloedrode hedelibel.
Twee tuinbiotopen zijn belangrijk om deze insecten te lokken: een vijver en borders met bloeiende tuinplanten.
- Een poel of vijver
- Voedsel voor libellen
Wil je libellen en juffers aantrekken, dan heb je water nodig in je tuin. Water is trouwens essentieel voor alle insecten maar onmisbaar voor libellen en juffers. Het grootste deel van hun leven brengen ze immers in het water door. Een poel of vijver met verschillende dieptes en een geleidelijke oever is belangrijk voor de libellen en hun larven. Een strakke vijver met hoge randen en zonder planten biedt geen meerwaarde voor insecten.
De larven van libellen hebben zuurstof nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Voorzie daarom voldoende waterplanten in je vijver want zonder deze planten kunnen de larven niet overleven. Waterplanten zorgen voor zuurstof en bieden tegelijkertijd de noodzakelijke schuilplaatsen voor de larven en volwassen insecten.
Een vijver van minimum 1.5 m2 groot met zes uur zonlicht per dag zal libellen en juffers aanzetten om zich voort te planten. Een houtelement in de vijver is voor hen extra behulpzaam bij het afleggen van eitjes.
Welke vijverplanten kiezen voor libellen?
Goede zuurstofplanten zijn fonteinkruid (o.a. Potamogeton crispus) en hoornblad (Ceratophyllum demersum).
Goede inheemse moerasplanten zijn de dotterbloem (Caltha palustris), gele lis (Iris pseudacorus) of bontbladige gele lis (Iris pseudacorus Variegata) en zwanenbloem (Butomus umbellatus).
Voor ondiepe delen van de vijver kan je kiezen voor pijlkruid (Sagittaria) en Kattenstaart (Lythrum).
Tuinborders met veel bloeiende planten lokt insecten die op hun beurt gegeten worden door libellen en juffers. Inheemse bloemen en struiken trekken de meeste insecten aan. Daarnaast bieden planten ook een rustplaats aan libellen waar ze zich ’s morgens kunnen opwarmen in de zon.
Levenscyclus van libellen
Eitjes worden in of vlak bij het water afgezet. Dit kan in de modder, tussen waterplanten of op vochtig hout zijn. De eitjes komen na enkele weken of enkele maanden uit. Dit is afhankelijk van de soort maar ook omgevingsfactoren zoals seizoen en watertemperatuur spelen hierbij een rol.
Libellen leven het grootste deel van hun leven als larve onder water. Naargelang de soort varieert dit van iets minder dan een jaar tot twee of meer jaar. Tijdens die periode vervellen ze tussen de 9 en 17 keer, ook dit is afhankelijk van de soort. Voor de laatste vervelling, van larve naar volwassen insect kruipt de libellelarve uit het water. Ze heeft ongeveer een uur tijd nodig om als volwassen insect geboren te worden. Op dat moment is ze nog kleurloos en zacht. Het insect moet – net als lieveheersbeestjes- nog een tijdje uitharden vooraleer het een eerste vlucht kan maken. Jonge libellen kan je herkennen aan hun glimmende vleugels. Het lege larvehuidje blijft op de plantenstengel achter. Het bewijs dat ze bij jou zich hebben voortgeplant!
De volwassen insecten zijn maar een kort leven beschoren. Ze zijn gericht op hun verspreiding en voortplanting. Juffers leven maar één tot enkele weken terwijl libellen enkele weken tot twee maanden kunnen overleven.
Ook interessant om te lezen:
