Een eeuw geleden ontdekte onderzoekers dat plantenwortels die geheel omgeven waren door schimmeldraden toch perfect gezond bleken. Op dat moment ontdekte men de mycorrhiza, wat letterlijk schimmelwortel betekent.
De mycorrhiza’s zijn wereldwijd te vinden op plaatsen waar planten en bomen groeien. Ze vormen een immense biomassa aan schimmeldraden in de grond.
Wat is mycorrhiza?
Mycorrhiza is een gunstige bodemschimmel die samenleeft met planten- en boomwortels. Een boom kan tien tot honderden verschillende mycorrhiza schimmels in zijn wortels huisvesten. Vanuit de plantenwortels groeien de mycorrhiza uit in de omliggende grond en ze verbinden met hun draden plantenwortels en bodemdeeltjes met elkaar tot een groot netwerk, soms kilometerslang. Eén gram grond kan tot 50 meter aan mycorrhiza-draden bevatten!
Wisselwerking tussen plantenwortels en mycorrhiza?
De mycorrhiza schimmels linken planten en bomen van verschillende soorten aan elkaar. En dat is belangrijk om zichzelf in stand te houden. Met hoe meer planten en bomen ze verbonden zijn, hoe groter de kans is om een goede partner te vinden om met samen te werken.
Tot 20 % van de suikers die de boom aanmaakt via fotosynthese, wordt aan de schimmels gegeven.
In ruil daarvoor geven de schimmels voedingsstoffen uit de bodem terug aan de planten. Mycorrhiza’s zijn levende organismen die met de bomen als het ware communiceren.
Krijgen de mycorrhiza’s meer suikers van de ene plant/boom dan van de andere, dan gaan ze ook meer voedingsstoffen aan die bepaalde plant/boom geven. Maar omgekeerd geldt ook dat de boom meer suikers aan die Mycorrhiza kan geven waarvan hij de meeste voedingsstoffen ontvangt. Het is dus een echte ondergrondse ruilhandel.
Het stikstofprobleem dat we momenteel kennen, heeft een grote impact op de mycorrhiza netwerken. Doordat er op veel plaatsen te veel stikstof in de bodem aanwezig is, hebben de planten en bomen de mycorrhiza’s minder nodig om aan hun voedingsstoffen te komen. Daardoor verminderen en verdwijnen mycorrhiza’s. Dit is echter zeer nadelig voor de planten en bomen want de schimmelnetwerken hebben nog andere functies die daardoor ook vervallen.
Wat doen mycorrhiza’s met onze planten?
Deze goede schimmels onderdrukken ziekteverwekkende schimmels in de bodem maar ze verbeteren vooral de vruchtbaarheid van de bodem.
Mycorrhiza transporteren water, voedingsstoffen en sporenelementen uit de bodem naar de plant en de plant geeft hiervoor in ruil suikers aan de schimmel. Mycorrhiza zorgen ervoor dat voedingsstoffen en water beter kunnen worden opgenomen door de planten. Ze zijn als het ware een levende interface tussen plantenwortels en bodem. Plantenwortels en mycorrhiza ondersteunen elkaar in hun wederzijdse groei.
Maar mycorrhiza doen meer. Ze bevorderen de ontwikkeling van bacteriën (actinomyceten) die een rol spelen bij de afbraak van organisch materiaal, voornamelijk het houtachtig materiaal zoals cellulose, lignine en chitine. Rond een wortel met mycorrhiza zijn vijf keer meer bacteriën en actinomyceten te vinden dan rond een wortel zonder mycorrhiza. De bacteriën dragen bij aan de vorming van stabiele humus wat vervolgens leidt tot een betere bodemstructuur en betere waterhuishouding. Bovendien spelen ze een belangrijke rol bij de omzetting van stikstof uit de lucht in nitraten.
Sommige soorten van deze bacteriën scheiden antibiotica uit waardoor bepaalde ziekteverwekkende bodemschimmels worden onderdrukt en de bodem gezonder blijft.
De voordelen van mycorrhiza op een rijtje
- Betere bodemstructuur: de schimmeldraden omwikkelen bodemdeeltjes en scheiden klevende stoffen af. Zo ontstaan stabiele bodemkruimels met kleine en grote poriën, die lucht, water, mineralen en sporenelementen vasthouden. Bij hevige regenval wordt zo het wegvloeien en het dichtslibben van de grond voorkomen. Meer weten over bodemstructuur?
- Minder waterbehoefte: met mycorrhiza hebben planten duidelijk minder last van droogte. Uit onderzoek met gras blijkt dat gras mét mycorrhiza zich veel sneller herstelt na de droogteperiode en drie keer meer bladmassa oplevert dan het gras zonder mycorrhiza.
- Minder uitval door schimmelziekten: De aanwezigheid van mycorrhiza weert slechte schimmels van de plantenwortel. Ook maken planten met mycorrhiza meer afweerstoffen aan tegen schimmels.
- Minder of geen bemesting nodig: het schimmelnetwerk vergroot de opnamecapaciteit van plantenwortels en tegelijkertijd zorgt een goede bodemstructuur dat meststoffen beter worden vastgehouden.

Mycorrhiza kopen?
Mensen willen altijd het beste bij het aanplanten van bomen, fruitbomen of sierplanten. Het idee om daarom mycorrhiza korrels te kopen om mee in het plantgat te strooien, lijkt niet zo gek. Maar wat de meeste mensen over het hoofd zien, is dat mycorrhiza’s zich enkel kunnen vestigen in de bodem als er voldoende organische stof en bodemleven in de grond aanwezig is.
Mycorrhiza korrels gebruiken als je bodem slecht van structuur is en te weinig humus bevat heeft dus helemaal geen zin.
Mycorrhiza kopen heeft dus enkel zin als je een gezonde bodem hebt waar voldoende bodemleven en schimmels van nature aanwezig zijn. En daar komt de aap uit de mouw! In feite is het dan niet meer nodig om mycorrhiza toe te voegen want je bodem zal van nature die juiste bedding geven aan je nieuwe aangeplante planten en bomen.
Mycorrhiza kopen heeft dus enkel zin als je een gezonde bodem hebt waar voldoende bodemleven en schimmels van nature aanwezig zijn. En daar komt de aap uit de mouw! In feite is het dan niet meer nodig om mycorrhiza toe te voegen want je bodem zal van nature die juiste bedding geven aan je nieuwe aangeplante planten en bomen.
Er zijn nog een aantal belangrijke vereisten om mycorrhiza een goede voedingsbodem te geven:
- Geen chemische of organische meststofkorrels strooien. Dit verzuurt de bodem en verhoogt de stikstofwaarde in de grond waardoor mycorrhiza zich niet in stand kunnen houden. Enkel organische materialen op de grond aanbrengen als mulch.
- Geen sproeistoffen spuiten, ook dit werkt verzurend.
- Niet meer spitten of frezen maar enkel woelvorken in de moestuin waar nodig. Door te spitten en/of te frezen verstoor je het bodemleven.
- De grond zo weinig mogelijk betreden, zeker niet als de bodem te nat is of het gevroren heeft.
Meer weten over hoe een gezonde bodem opbouwen?
- Mulchen, wat is het en hoe doe je het?
- Het bodemverhaal in een notendop
- Paddenstoelen en schimmels
- De bodemkwaliteit is de basis voor meer biodiversiteit
- Zelf bokashi maken

Soorten mycorrhiza
Naar schatting leven 90% van de planten in de natuur samen met mycorrhiza. Er zijn twee hoofdtypen mycorrhiza te onderscheiden voor verschillende groepen planten.
- Ectomycorrhiza
- Endomycorrhiza met als ondertypes de arbusculaire, de ericoide en de orchideeën mycorrhiza
Ectomycorrhiza
De ectomycorrhiza (ECM) zorgen voor extra vertakking van de wortels en vormen buiten rond de worteltopjes dichte mantels van schimmeldraden. Veel paddenstoelen zijn vruchtlichamen van ectomycorrhiza.
Ectomycorrhiza komt vrijwel alleen bij boomsoorten voor:
- Naaldbomen uit de familie Pinaceae (fijnspar, zilverspar, douglasspar, hemlockspar, sitkaspar, den, lork, ceder).
- Loofbomen uit de Fagaceae (beuk, eik, tamme kastanje), Tiliaceae (zomer- en winterlinde), Betulaceae (berk, els, hopbeuk), Corylaceae (haagbeuk, hazelaar), Salicaceae (wilg, populier) en andere.
Ectomycorrhiza zijn onmisbaar in onze bos-ecosystemen. Er bestaan ca. 6000 soorten met een grote onderlinge variatie.
Endomycorrhiza
Bij endomycorrhiza groeien de schimmeldraden in de cellen van de wortelschors en niet alleen ertussen zoals bij ectomycorrhiza. De wortelmorfologie wordt nauwelijks veranderd en er worden geen bovengrondse vruchtlichamen gevormd.
Arbusculaire mycorrhiza
Arbusculaire mycorrhiza (AM) is het oudste type van mycorrhiza en komt voor bij de meeste plantensoorten (ca. 80%). Voorbeelden zijn:
- Varens en levermossen,
- Coniferen (Taxaceae en Cupressaceae)
- Loofbomen (iep, paardenkastanje, plataan, esdoorns, es)
- Fruitbomen
- Rozen
- Vlinderbloemigen
- Grassen
- Bol- en knolgewassen en vele andere.
De arbusculaire mycorrhiza worden gevormd door schimmels uit de orde Glomales (klasse Zygomycetes). Wereldwijd zijn er ca. 150 soorten beschreven, waarvan grofweg de helft in het geslacht Glomus. Deze schimmels dringen door tot in de cellen van de wortelschors, waar zij karakteristieke boomvormige (arbusculaire) overdrachtsorgaantjes vormen voor de uitwisseling van suikers en voedingsstoffen.
In tegenstelling tot de fijne, door de wind verspreide Ectomycorrhiza-sporen, worden deze sporen door dieren verspreid. Arbusculaire mycorrhiza kunnen zich niet vermeerderen buiten een levende waardplantwortel.
Van sommige planten zijn zowel arbusculaire mycorrhiza als ectomycorrhiza bekend: b.v. wilg, populier, els, … afhankelijk van leeftijd en groeiplaats.
Ericoïde mycorrhiza
Ericoïde mycorrhiza (ERM) is een type endomycorrhiza die beperkt is op Ericales (heideachtigen) zoals Erica (dopheide), Calluna (struikheide), Vaccinium en Rododendron. In de zure, voedselarme heidebodems maken zij het organisch gebonden stikstof en fosfaat voor de plant beschikbaar.
Orchideeën mycorrhiza
Orchideeën mycorrhiza (ORM): orchideeën zijn in het begin van hun leven geheel afhankelijk van mycorrhiza-schimmels. De orchidee leeft parasitair op de schimmel, die zich voedt op dood organisch materiaal of op een andere plant. Pas in een later stadium, en alleen wanneer de plant chlorofyl vormt, kan de schimmel enigszins profiteren van de fotosynthese van de orchidee en in ruil suikers ontvangen.
Orchideeën mycorrhiza zijn meestal zeer gevoelig voor veranderende omstandigheden. Door toename van het stikstofaanbod in de bodem bijvoorbeeld kan de schimmel veranderen van een gunstige in een schadelijke schimmel.
Weinig of geen mycorrhiza
Er zijn ook plantenfamilies en geslachten waar zelden of nooit mycorrhiza voorkomen. Voorbeelden:
- De kruisbloemenfamilie met vele eetbare planten
- Ganzevoet- (Chenopodiaceeën) en amarantenfamilie: meestal planten die gedijen in verstoorde bodems maar ook spinazie, rode biet en suikerbiet behoren bij deze familie.
- Paardenstaarten
- Moerasplanten zoals Russen (Juncaceeën)
- Cypergrassen (Cyperaceeën)
- Anjers (Caryophyllaceeën)
- Brandnetels (Urticaceën)
- Oenanthe (crocata)- dodemansvingers