De Aziatische hoornaar is een invasieve wespensoort, afkomstig uit Zuid-Oost Aziƫ die een ernstige bedreiging vormt voor onze biodiversiteit, in het bijzonder voor onze bijen.
De Aziatische hoornaar staat sinds 2016 op de lijst van invasieve exoten. Importeren, het houden, kweken, vervoeren, gebruiken of uitzetten van de Aziatisch hoornaar is verboden. Alleen bestrijding is toegestaan.
Wat is de Aziatische hoornaar?
De Aziatische hoornaar is een invasieve wespensoort bekend onder de wetenschappelijke naam Vespa velutina. Deze āyellowlegged hornetā onderscheidt zich door zijn zwarte lichaam, felgele band op het vierde segment en gele pootuiteinden.
Levenscyclus van de Aziatische hoornaar
| MAAND | WAT GEBEURT ER? | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| December-februari | Jonge, bevruchte koninginnen overwinteren in de bodem, in spleten of onder boomschors | |||||||||||
| Maart-april | Zodra de temperatuur boven de 13Ā°C stijgt, beginnen overwinterde koninginnen met een voorlopige neststructuur te bouwen. Het is niet groter dan een golfballetje en zit vaak onder dakranden, in vogelkasten of hagen. De koningin start alleen en legt een tiental eitjes. Er is veel concurrentie tussen de koninginnen, ze kunnen elkaar verstoten van hun nest waardoor naar schatting 90 % van de koninginnen niet overleven | |||||||||||
| April-mei | Kort daarna ontwikkelen zich de eerste werksters die de nest uitbouwen tot een primair nest | |||||||||||
| Juni-juli | Het nest groeit en ze gaan ze op zoek naar een betere, ruimere locatie | |||||||||||
| Juli-augustus | De kolonie verhuist naar een secundair nest. De verhuizing kan geleidelijk gebeuren: het secundaire nest wordt opgebouwd terwijl het primaire nest nog functioneert, totdat de kolonie volledig is overgegaan. Het is ook mogelijk dat de hoornaars niet verhuizen en het primaire nest verder uitbouwen | |||||||||||
| Augustus-oktober | De kolonie groeit uit tot haar maximale omvang | |||||||||||
| Oktober-november | Er ontstaan nieuwe koninginnen en mannetjes. EĆ©n nest kan naar schatting 250 tot 500 nieuwe koninginnen produceren. Ze paren in of nabij het nest | |||||||||||
| November-december | De kolonie sterft uit, enkel jonge koninginnen overwinteren. | |||||||||||
Wat eet de Aziatisch hoornaar?
Het voedsel van de Aziatisch hoornaar bestaat zowel uit eiwitten als suikers. Ze leven van grote insecten zoals bijen, Duitse wespen, vlinders, (brom)vliegen, spinnen (kruisspin) en kleinere insecten. Daarnaast voeden ze zich ook met nectar van bloemen.
De koningin in de lente voedt zich vooral met suikers die ze haalt uit nectar van bloemen en sappen van bomen. In de zomer en herfst wordt er vooral gezocht naar eiwitten die ze halen uit spieren van grote insecten. Een kolonie kan in een seizoen tot 11 kg aan insecten verwerken.
Veel gevangen insecten worden aan de larven gevoederd, evenals aas als dit beschikbaar is. Gezien ze veel voedsel nodig hebben om hun grote nest met larven te voeden, jagen ze vooral op insecten die in grote aantallen voorkomen zoals honingbijen.
Waarom is de Aziatisch hoornaar een bedreiging?
De Aziatisch hoornaar vormt vooral een bedreiging voor de honingbijen. Ze positioneren zich als wachters voor de bijenkasten, met de rug naar de kast gekeerd en wachten op inkomende en uitvliegende bijen die ze in de vlucht aanvallen. Ondanks dat ze veel verschillende insecten eten, zijn ze gespecialiseerd op het jagen van honingbijen.
Bij 4 tot 5 werksters van de Aziatische hoornaar voor de bijenkast, stopt de activiteit van de werksters snel. De bijenwerksters vliegen niet meer uit en diegenen die toch uitvliegen hebben een groter risico om gevangen te worden door de hoornaars. Er is veel stress, er wordt weinig stuifmeel opgehaald en de kolonie verzwakt en sterft daardoor af.
Uit onderzoek blijkt dat de Aziatisch hoornaar geen echte bedreiging vormt voor de wilde bijen en kleinere insecten. Meer dan de helft van de wilde bijensoorten vliegt immers vĆ³Ć³r juli, wanneer de hoornaarnesten nog klein zijn. Onderzoek toont bovendien aan dat wilde bijen zelden gevangen worden, zelfs niet bij aanvallen op hun nesten. Tot op heden is er nog geen negatieve impact op de biodiversiteit waar te nemen.
Wel is vastgesteld dat bestuivende insecten de bloemen verlaten als een Aziatische hoornaar in de buurt komt omdat ze zich daardoor bedreigd voelen. Dit kan een invloed hebben op de kwaliteit van bestuiving. Op dit moment zijn er nog effecten vastgesteld die rechtstreeks gelinkt kunnen worden aan de Aziatische hoornaar.
De Aziatische hoornaar heeft weinig natuurlijke vijanden bij ons behalve de mens en eventueel de wespendief (trekvogel die wespennesten leegrooft) of de Europese hoornaar. Europese hoornaars zijn sterker en groter dan de Aziatische, ze kunnen de Aziatische hoornaars wegjagen maar niet vangen of opeten.
Aziatische hoornaar gespot? Wat kan jij doen?
Waar men aanvankelijk dacht de soort nog te kunnen uitroeien, blijkt dat zijn populatie ondanks alle inspanningen is kunnen uitbreiden. De Aziatische hoornaar wordt ondertussen als een gevestigde soort beschouwd. Maatregelen nemen om de soort te beheersen, blijft echter noodzakelijk. Wat kan jij daarbij doen?
- Spot je een nest in je omgeving van je huis? Ben je zeker dat het om een Aziatisch hoornaar gaat? Meld dit bij de brandweer of contacteer een professionele bestrijder. Deze gebruiken hiervoor wel gifstoffen die in je omgeving terecht komen.
- Gebruik in het voorjaar selectieve vallen om de kolonie stichtende koninginnen te vangen of in het najaar je bijenkasten te beschermen.
- Zie je een zomernest van een hoornaar? Meld dit met bijgevoegde fotoās via officiĆ«le apps. Dit kan voor Nederland bij Waarneming.nl en voor BelgiĆ« via Vespa-Watch
Selectieve droge val voor Aziatische hoornaar
De val is voorzien van twee gele conische vormen, wat aantrekkelijk is voor de hoornaar. Kleinere insecten zoals bijen kunnen ook gevangen worden maar zichzelf terug bevrijden via de kleinere openingen.
In de val wordt een schoteltje gezet met een suikerklontje met lokstof of een wiekpot waarin je de vloeistof kan doen.
 |
 |
De val wordt vanaf maart tot juni gebruikt om stichtende koninginnen weg te vangen. Zo vlug het warm is, kunnen de koninginnen uit hun winterslaap komen en mag de val worden opgehangen.
Vanaf juli-augustus beginnen Aziatisch hoornaars bij de bijenkasten te zweven om de bijen aan te vallen. Je kan vallen plaatsen bij de bijenkasten om de stress bij de bijen te verlagen. In deze periode zijn de hoornaars vooral op zoek naar proteĆÆnen voor hun larven.
Wil je in de zomer en het najaar Aziatische hoornaars aantrekken, combineer dan op een schoteltje een klontje suiker met zoetstof en een stukje vis.
Is de Aziatische hoornaar gevaarlijk voor de mens?
Het gif is vergelijkbaar met dat van Europese hoornaars, en kan gevaarlijk zijn bij meerdere steken. De Aziatisch hoornaar komt niet spontaan in de buurt van mensen maar als hij zich bedreigd voelt, zal hij zich verdedigen. De primaire nesten die vaak in de buurt van huizen worden gebouwd bieden het meeste risico. Het scheren van een haag of trillingen van een grasmaaier in de buurt van de nest kunnen een aanval uitlokken.
De steken van een hoornaar zijn pijnlijk en kunnen allergische reacties uitlokken. Bij zwelling van gezicht, ademproblemen of duizeligheid, ga je best meteen naar de dokter.