Dopluis behoort net als schildluis tot de grote groep van schildluizen.
Dopluizen houden van een warme, vochtige omgeving in de schaduw. Buiten ontwikkelt zich maar 1 generatie per jaar maar in kassen en binnenshuis kunnen meerdere generaties per jaar elkaar overlappen. We spitsen ons hier toe op de meest voorkomende dopluis soorten.
Sommige planten kunnen door meerdere dopluis soorten worden aangetast.
Hoe dopluis herkennen?
Dopluizen herken je aan de bruine bolvormige schildjes die op de bladeren, stengels of takken van planten vastzitten. Het dop is vergroeid met het lichaam.
De bolvormige schildjes zijn de vrouwelijke dopluizen. Er zijn tegelijk meestal jongere stadia van dopluizen op de planten aanwezig maar daar kijken we vaak over omdat ze plat en licht van kleur zijn.
Er zijn specifieke dopluis soorten met een heel ander uiterlijk. Kijk hiervoor bij dopluis soorten onderaan de tekst.
Schade van dopluis
Dopluizen zuigen plantensappen waardoor er veel honingdauw wordt geproduceerd. Hierdoor gaan de bladeren kleven. Honigdauw trekt mieren aan die verzot zijn op die zoete brij. Na verloop van tijd groeit er een zwarte schimmel op de honingdauw, de roetdauwschimmel. Dit alles is dus het gevolg van de aanwezigheid van de dopluizen.
Naast de esthetische schade gaan de planten verzwakken, vormen zich misvormde bladeren en kunnen bladeren vroegtijdig afvallen.
Hoe verspreiden dopluizen zich?
De dopjes die je op de plant ziet, zijn vrouwelijke dopluizen. De doppen zijn met hun lichaam vergroeid. Hieronder leggen de vrouwelijke luizen honderden eitjes af. Uit de eitjes komen jonge, beweeglijke nimfen (crawlers genoemd) die zich verspreiden over de planten. De nimfen zoeken een plekje om zich te vestigen. Zo vlug ze zich vastzuigen op een bepaalde plek, blijven ze daar en gaan ze een dop vormen.
Het uitzwermen van de jonge nimfen noemt men migreren en is verschillend naargelang de soort. Op het moment van de migratie zijn de luizen niet beschermd en het meest vatbaar voor bestrijding.
Opgelet: op kamerplanten migreren de dopluissoorten niet op één specifiek moment.
Migratieperiode buiten per dopluis soort
| MAAND | WAT GEBEURT ER? | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Juni en juli | De gewone dopluis Parthenolecanium corni | |||||||||||
| Juni en juli | Wollige dopluis Pulvinaria vitis | |||||||||||
| Juni tot augustus (komt vooral voor op linde en kastanjebomen) | Koningsdopluis Pulvinaria regalis | |||||||||||
| Juli tot september | Lange wollige dopluis Pulvinaria floccifera | |||||||||||
| Juli tot september | Hydrangeadopluis Pulvinaria hydrangeae | |||||||||||
Dopluis bestrijden
Dopluizen kunnen met verschillende methoden worden bestreden, al vereisen deze een regelmatige herhaling om effectief te blijven.
Mechanische bestrijding van dopluis
- Besmette plantendelen wegsnoeien en vernietigen. Zowel buitenplanten als kamerplanten kan je terugsnoeien tot op het gezonde hout. Ze zullen terug uitlopen.
- Bij een beperkte aantasting kan je de dopluizen wegnemen met een vochtig doekje met spiritus of alcolhol.
- Kleinere kamerplanten kan je 15 minuten volledig onderdompelen onder water. De dopluizen lossen zich waardoor je in één keer veel wegneemt.
Biologische bestrijding van dopluis
Op buitenplanten kan je larven van chrysopa uitzetten op het moment dat de jonge nimfen van de dopluis migreren.
De migratieperiode per soort dopluis vind je hierboven in de tabel.
Doe net voor de migratieperiode een dubbelklevende plakband rond de stengels of takjes van de aangetaste plant. Op het moment dat je daarop kleine larfjes vangt, weet je dat de larven zich aan het verplaatsen zijn. Op dat moment kan je de chrysopa larven uitzetten.
Bij wollige dopluissoorten vallen de eizakken erg op waardoor je meteen weet dat de larven (nimfen) zich gaan verspreiden.
Natuurlijke vijanden van dopluis
Buiten is het vierstippelig lieveheersbeestje Exochomus quadripustulatis de belangrijkste natuurlijke vijand van dopluis. Dit lieveheersbeestje komt spontaan voor in Nederland. Zowel de volwassen lieveheersbeestjes als hun larven eten de dopluis en de ei-pakketjes van de Koningsdopluis, Hydrangea dopluis en Lange woldopluis.
De larven van de gaasvlieg eten de nimfen op het moment dat ze migreren. Vogels zoals koolmees en pimpelmees, het roodborstje en de groene specht helpen eveneens in de bestrijding.
Van nature komen er verschillende sluipwespen voor die dopluis parasiteren o.a. Metaphycus insidiosis en Microterys flavus. Beide soorten leggen hun eitjes in de jonge stadia (nimfen) van de dopluis en kunnen ook volwassen dopluizen parasiteren. Ze ontwikkelen zich in de dopluis die daardoor afsterft.
Hoe dopluis voorkomen?
De oorzaak van dopluis kan je niet met zekerheid benoemen. Je kan een aantal preventieve maatregelen nemen die zeker helpen.
- Zwakke planten zijn gevoeliger dan sterke planten. Stimuleer het bodemleven zodat de planten sterk kunnen uitgroeien. Gebruik voor kamerplanten een plantaardige meststof zoals VegaN7
- Droge lucht en tocht (ingeval van kamerplanten of tropische planten die binnen staan) vermijd je best zoveel mogelijk.
- Dopluis kan je verspreiden via je kleding, via huisdieren of vogels.
- De eimassa’s van de wollige dopluissoorten kunnen met de wind of vogels meegevoerd worden.
- Je kan een besmette plant kopen zonder dat je het gezien hebt. Dopluizen verschuilen zich graag en daarom valt een beginnende aantasting niet op.
- Overwinter buitenplanten bij de juiste temperatuur, zo vermijd je problemen. Meer info over balkonplanten overwinteren.
Soorten dopluis
Gewone dopluis (Parthenolecanium corni)
De gewone dopluis komt voornamelijk voor op houtachtige buitenplanten en bomen.
Ze is terug gevonden op 350 verschillende buitenplanten waaronder Viburnum, Taxus, Cotoneaster, Buxus, vuurdoorn, Ribes, Thyja coniferen, Prunus soorten, Eik en druif.
Naast dopluis op olijfboom worden ook Oleander, citrusbomen en tal van kamerplanten getroffen.
Platte dopluis (Coccus hesperidum)
De vrouwtjes van de platte dopluis hebben een ovaal schild dat platter is dan bij andere dopluizen. De kleur varieert van licht bruin, grijsachtig met zwart-bruine vlekken. Van bovenaf zijn 4 tot 6 dwarsstrepen te zien. De jonge stadia zijn plat, ovaal en lijken doorzichtig.
De platte dopluis kan op alle type planten voorkomen behalve grassen. Ze hebben voorkeur voor orchideeën en groenblijvende tropische en subtropische plantensoorten (Ficus, Oleander, citrus, Laurus noblis, hibiscus en Cymbidium.
Oleander dopluis (Saissetia oleae)
De oleander dopluis is ovaal met een hoog dopje en donkerbruin tot zwart van kleur. Typisch is de van bovenaf zichtbare H-vormig patroon op het dopje. De jonge nimfen zijn ovaal, plat en doorzichtig geel van kleur.
Gevoelige planten zijn citrus, banaan, olijf, hulst en klimop.
Wollige dopluis (Pulvinaria vitis)
De volwassen wollige dopluis, ook druivendopluis genoemd, heeft een verhard donkerbruin schild met dwarse ribbels. Gezien ze maar 4 tot 6 mm lang zijn en donker van kleur worden ze vaak over het hoofd gezien. Opvallen doen ze pas als de 10 mm lange eizakjes worden geproduceerd. De wijfjes blijven verbonden met het eizakje.
Welke planten zijn gevoelig aan wollige dopluis?
Waardplanten zijn druif, Acer, Salix, Appel, prunus soorten, Ribes, Tilia, populier, berk, Euonymus, beuk, lijsterbes enz. Eigenlijk zijn het er teveel om op te noemen. Wollige dopluis komt nooit voor op taxus en zelden op Ilex.
Hydrangea dopluis (Pulvinaria hydrangeae)
De hydrangea dopluis ook wel de hortensia dopluis genoemd, behoort tot de wollige dopluizen. De volwassen dopluizen hebben zich vastgezogen aan de onderkant van de bladeren. De eizakjes, verbonden met de vrouwtjes, zijn minder lang en slank als bij de lange wollige dopluis.
De jonge nimfen zijn lichtbruine en plat, met het blote oog moeilijk waarneembaar.
Welke planten zijn gevoelig aan hydrangea dopluis?
Behalve Hydrangea kan ook Acer, Esdoorn, Linde, Platanen, Magnolia, Cornus mas, Camelia en Viburnum worden getroffen.
Lange wollige dopluis (Pulvinaria floccifera)
De vrouwtjes van de lange wollige dopluis zijn maar 4 mm groot en zitten onder een lichtbruin schildje aan de onderkant van de bladeren of op de bladsteel of tak. De lange eizakjes zijn verbonden met hun lichaam.
In elke eizakje zitten wel 100 eitjes. De eizakjes zijn langer en smaller dan bij de andere wollige dopluissoorten, vandaar hun naam lange wollige dopluis. Er zijn zo goed als geen mannetjes aanwezig, de eitjes ontstaan zonder bevruchting.
De larfjes die uit de eitjes komen, zijn maar 1 mm groot, geelbruin en plat. Ze zijn niet te zien met het blote oog. De migratie van de beweeglijke nimfen heeft plaats van juli tot september. Dit is de moment dat ze het best te bestrijden zijn.
Welke planten zijn gevoelig aan de lange wollige dopluis?
Camelia, Euonymus, Ilex, Taxus en vaccinium zijn gevoelig aan deze dopluissoort.
